صندوقهای سرمایهگذاری
صندوقهای سرمایهگذاری مشترک یکی از مهمترین سازوکارهای سرمایهگذاری در بازارهای مالی هستند که شرایط سرمایهگذاری در بازار را از نظر ریسک و بازده برای سرمایهگذاران مختلف بهویژه برای افراد مبتدی مساعدتر میکنند. این صندوقهای سرمایهگذاری با ایفای نقش واسطه مالی، سرمایهگذاری افراد غیرحرفهای را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل کرده و در این رهگذر مزایای متعددی را هم برای بازار سرمایه و هم برای سرمایهگذار فراهم میکنند. صندوقهای مذکور از یکسو با ارائه راهکار مناسب برای رشد کمی، کیفی و کمک به توسعه پایدار بازار سرمایه و تشویق سرمایهگذاری غیرمستقیم، ورود افراد غیرحرفهای را به بازار تسهیل میکند و از سوی دیگر این امکان را پدید میآورند که از طریق تشکیل سبد متنوعی از داراییها که هرکدام دارای ویژگیهای خاص خود هستند، ضمن کسب بازدهی مناسب، ریسک سرمایهگذاران را نیز کاهش دهند.
در مجموع صندوقهای سرمایهگذاری با توجه به امکانات و تواناییهایی که در اختیار دارند، تلاش میکنند که سرمایهگذاری در بازار را جذابتر کرده و فرصتها و انتخابهای بیشتری را با ریسک کمتر و بازدهی بالاتر برای سرمایهگذاران فراهم کنند. تنوع صندوقها متناسب با خواستهها و انتظارات سرمایهگذاران گوناگون از جمله مزایای صندوقهای سرمایهگذاری است.
در قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (ماده 1 بند 20)، صندوق سرمایه¬گذاری به شرح زیر تعریف شده است:
“نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایهگذاری در اوراق بهادار میباشد و مالکان آن، به نسبت سرمایهگذاری خود، در سود و زیان صندوق شریکاند” (قانون بازار، 1384).
همچنين، در ماده 1 بند ه قانون توسعه ابزارها و نهادهاي مالي جديد (مصوب 1388 مجلس شوراي اسلامی) در تعريف صندوق سرمايهگذاري آمده است: “صندوق سرمایهگذاری، نهاد مالی است که منابع مالی حاصل از انتشار گواهی سرمایهگذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایهگذاری میکند”. طبق بند الف همين ماده، “گواهی سرمایهگذاری؛ اوراق بهادار متحدالشکلی است که توسط صندوق سرمایهگذاری منتشر و در ازای سرمایهگذاری اشخاص در صندوق با درج مشخصات صندوق و سرمایهگذار و مبلغ سرمایهگذاری به آنها ارایه میشود” و بنا بر تأکيد ماده 3 قانون، گواهي سرمايهگذاري بايد بهصورت بانام صادر شود. بهعلاوه، بر اساس تبصره 4 ذيل ماده 7 : “صندوق سرمایهگذاری مجاز به هیچگونه فعالیت اقتصادی دیگری خارج از مجوزهای صادره از سوی سازمان نمیباشد”.
به اين ترتیب از مجموعه تعاریف ارائه شده می¬توان نتیجه گرفت که “صندوقهای سرمایهگذاری مشترک به عنوان یکی از انواع واسطههای مالی و از جمله نهادهایی هستند که با فروش پیوسته واحد سرمایه¬گذاری خود به عموم مردم، وجوهی را تحصیل و آن ها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و داراییهای دیگر، با توجه به هدف صندوق، به¬¬طور حرفه¬ای سرمایهگذاری می¬کنند”. ترکیب داراییهای صندوق مشترک به عنوان پرتفوی یا سبد صندوق شناخته میشود و خریداران واحدهای سرمایه¬گذاری صندوقها، به نسبت سهم خود، بخشی از مالکیت سبد اوراق بهادار صندوق را به دست میآورند و هر واحد سرمایه¬گذاری صندوق بیانگر نسبت مالکیت هر یک از سرمایهگذاران در داراییهای صندوق و درآمد ناشی از آن داراییهاست.
در یک تقسیمبندی کلی، صندوقهای سرمایهگذاری در قالب نه گروه اصلی دسته بندی میشوند:
- صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت
- صندوق سرمایهگذاری در سهام
- صندوق سرمایهگذاری مختلط
- صندوق سرمایهگذاری شاخصی
- صندوق جسورانه
- صندوقهای طلا
- صندوقهای زمین و ساحتمان
- صندوقهای اختصاصی بازارگردان